Ostatnio szukałem informacji o wojnach gockich z końcowego okresu panowania cesarza Galiena jak i jego następcy Klaudiusza II Gockiego. Co mnie zaskoczyło w tym temacie? – dwie kwestie!
1. Czy istniała możliwość, że konfederacja barbarzyńskich plemion mogła dokonać 2 najazdów w krótkim czasie i w którym 2 osobne armie zostały rozbite przez różnych władców? Jeśli tak to trzeba będzie wyróżnić 2 kampanie.
• Kampania 267-268 r., kiedy to konfederacja barbarzyńców zamieszkujących wybrzeża Morza Czarnego i Azowskiego z Herulami i Gotami na czele spustoszyła prowincje naddunajskie, egejskie wybrzeże Azji Mniejszej oraz Grecję (w tym Ateny); w końcowej fazie tego najazdu cesarzowi Galienowi udało się nad rzeką Nestos (lub Nessos, czyli Mesta w dzisiejszej Bułgarii) rozgonić powracających z Grecji Herulów i Gotów (prawdopodobnie w 268 r.).
• Kampania 269-270 r., kiedy to ponownie wielotysięczna armia barbarzyńców pod przewodnictwem Gotów (a raczej Gepidów) wdarła się do Mezji i Tracji, a następnie zaatakowała Macedonię (m. in . bezskutecznie oblegała Tessalonikę); wycofujących się z Macedonii na północ Gotów zwyciężył cesarz Klaudiusz II pod Naissus (obecnie Nisz w Serbii). Bitwa ta miał mieć miejsce w 269 roku.
2. Bliskość w czasie obu wielkich najazdów, podobny przebieg obu wojen i tym bardziej podobne nazwy miejsc, w których rozegrały się decydujące bitwy (Nestos/Nessos i Naissus), skłaniają niektórych badaczy do utożsamiania obydwu wojen. Może jednak chodzić o fakt, że cesarz Galiena, który pozbawił senatorów możliwości dowodzenia armią jak i za jego reformy administracji (stanowiska senatorów zajmowali ekwici). A za panowania jego następcy, czyli Klaudiusza II tylko dokończono niszczenie ich pozostałych armii. Ok, co na to źródła? Ano przemawiają na korzyść całkowicie osobnych starć…
Najważniejszymi źródłami są dwa dzieła greckiego historyka Deksipposa, „Chronica” i „Scythica”. Był on świadkiem, a po części nawet uczestnikiem tych wydarzeń. Niestety, z obu jego dzieł zachowały się tylko mizerne fragmenty. Na szczęście jego prace wykorzystali późniejsi historycy – Scriptores Historiae Augustae, Zosimos, Jordanes, Georgios Synkellos, Zonaras czy anonimowy autor Liber Suda; z innych źródeł można jeszcze wymienić Aureliusza Wiktora, Eutropiusza (prawie dosłownie przepisuje go Paweł Diakon w dostępnej po polsku „Historii rzymskiej”) i Epitome de Caesaribus (kompletny wykaz źródeł można znaleźć we wspomnianej wyżej książce Kotuli, można też zajrzeć do „Historii Gotów” Wolframa). Tak się jednak składa, że żaden z wymienionych historyków i kronikarzy nie należy do wybitnych przedstawicieli swej profesji – wskutek nieudolnego streszczania obszernej relacji Deksipposa w ich dziełach roi się od błędów i sprzeczności, tak, że współcześni historycy mają co robić.
Zauważyć też należy, że te dwie wielkie inwazje były dziełem nie samych Gotów, lecz „międzynarodowej koalicji” rozmaitych ludów barbarzyńskich, które nasze źródła określają mianem „Scytów” i „Celtów”. Wiadomo, że w obu wyprawach główną rolę odgrywali Herulowie i Goci. Podczas wyprawy w latach 267-268 kierownicza rola przypadła Herulom, natomiast podczas inwazji w latach 269-270 – Gotom (sugeruje to choćby triumfalny przydomek Klaudiusza II – Gothicus).
Jakie wnioski można wysunąć? Historia jest niezmiernie ciekawa. Jeśli chodzi o III wiek n.e. to jednak cała epoka minęła, wobec dość szczupłych zresztą źródeł literackich, większą rolę grają epigrafika, numizmatyka, czy archeologia. Pod kątem tematu, właśnie wobec szczupłości, fragmentaryczności przekazów literackich, wreszcie tego, że z reguły zostały one napisane sporo czasu po wydarzeniach, zachodziło podejrzenie – że zwycięzcą spod Naissus był Galien, a bitwa przypisywana Klaudiuszowi II to dublet. Inne stanowisko dotyczyło niehistoryczności galienowego starcia pod Nessos, jako miejsca przeniesionego wcześniej przez Synkellosa zwycięstwa Klaudiusza II. Wreszcie można uznać, że obie interesujące nas bitwy zdarzyły się. Tak też podaje, prof. T. Kotula, zresztą podobnie obecnie J. Drinkwater w nowej edycji CAH XII, czy Michel Christol.
A jak Wy myślicie?
Autor: Michiel de Ruyter z grupy na FB ‚Historia na każdy dzień’
Źródło: Tadeusz Kotula – Cesarz Klaudiusz II i Bellum Gothicum lat 269-270.
Najlepsze i najtańsze wykrywacze metalu na początek jak i dla profesjonalisty! Szukacie wykrywacza dla siebie? – koniecznie zapoznajcie się z ofertą naszego sklepu! ..i napiszcie do nas po rabat!
