Dokładnie 80 lat temu (10 grudnia 1942) Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie zwrócił się do Rządów Narodów Zjednoczonych w sprawie masowej eksterminacji żydów w okupowanej przez Niemców Polsce.
Nota Raczyńskiego była to oficjalna nota dyplomatyczna Rządu RP na uchodźstwie z 10 grudnia 1942 roku sygnowana przez ministra spraw zagranicznych Edwarda Raczyńskiego dotycząca prześladowania oraz zbrodni dokonywanych na ludności żydowskiej w okupowanej przez Niemców Polsce. Stanowiła pierwszy oficjalny raport o holokauście informujący zachodnią opinię publiczną o zbrodniach. Było to również pierwsze oficjalne wystąpienie jednego z rządów w obronie wszystkich Żydów prześladowanych przez hitlerowskie Niemcy – nie tylko obywateli swego kraju.
Notatka skierowana była do Anthony’ego Edena przez Edwarda Raczyńskiego, który w latach 1941–1943 był ministrem spraw zagranicznych. W oparciu o dokumenty przywiezione w postaci mikrofilmów do Londynu przez kuriera Jana Karskiego i potwierdzone jego świadectwem, Edward Raczyński przygotował i 10 grudnia 1942 przedstawił aliantom szczegółowy raport o Holokauście, który został wystosowany jako oficjalna nota Rządu RP na uchodźstwie skierowana do rządów krajów będących sygnatariuszami Deklaracji Narodów Zjednoczonych. Nota Raczyńskiego była pierwszym na świecie oficjalnym raportem na temat Holocaustu informującym o nim światową opinię publiczną, rozesłano ją do 26 ministrów spraw zagranicznych rządów krajów będących sygnatariuszami Deklaracji Narodów Zjednoczonych. Raczyński osobiście redagował również oświadczenie rządu po odkryciu w 1943 grobów w Katyniu oraz wysłał prośbę do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o wyjaśnienie zbrodni.
Nota zapisana została na 9 stronach maszynopisu. W 21 punktach przedstawiała opis tła problemu oraz aktualnej sytuacji Żydów w okupowanej Polsce, chronologiczny opis informacyjnej kampanii polskiego rządu w tym zakresie, a także wezwanie rządów sprzymierzonych do powstrzymania zbrodni. Treść noty:
- 1–3 Pierwsze trzy punkty w skrócie przedstawiały dotychczasowe działania informacyjne polskiego rządu zmierzające do wywarcia wpływu na Niemców.
„1. Nieraz już(…) rząd polski zwracał uwagę cywilizowanego świata na postępowanie rządu niemieckiego i niemieckich władz okupacyjnych, zarówno wojskowych jak cywilnych, oraz na stosowanie przez nie metody, mające na celu „sprowadzenie narodu polskiego do rzędu niewolników, a następnie całkowite jego wyniszczenie.”
2. Na konferencji w St. James Palace 13 I 1942 r. rządy krajów okupowanych „uznały za jeden z głównych swych celów ukaranie, przy pomocy legalnej jurysdykcji, winnych tych zbrodni lub odpowiedzialnych za nie, bez względu na to, czy byli oni rozkazodawcami, wykonawcami, czy współuczestnikami”. Mimo tego poważnego ostrzeżenia oraz oświadczeń prezydenta Roosevelta, premiera Winstona Churchilla i ludowego komisarza spraw zagranicznych W. Mołotowa rząd niemiecki nie zaprzestał stosowania metod gwałtu i terroru. Rząd polski otrzymał z kraju liczne raporty świadczące o postępującej intensyfikacji niemieckich prześladowań narodów podbitych.
3. Ostatnie raporty przynoszą przerażający obraz sytuacji, w jakiej znaleźli się Żydzi polscy. „Stosowane w ciągu ostatnich kilku miesięcy nowe metody masowych rzezi potwierdzają fakt, że władze niemieckie systematycznie dążą do całkowitej zagłady żydowskiej ludności Polski z Europy zachodniej i środkowej, a także z samej Rzeszy Niemieckiej. Rząd polski uważa za swój obowiązek zaznajomić rządy wszystkich cywilizowanych krajów z następującymi (…) informacjami, które ukazują aż nazbyt wyraźnie nowe metody eksterminacji zastosowane przez władze niemieckie”
- 4–18 W punktach tych przedstawiono prześladowania oraz eksterminację Żydów w okupowanej Polsce, które w głównej mierze oparte zostały na raporcie Jana Karskiego
- 19–20 Punkty te zawierały podsumowanie.
- 21 Punkt ten zawierał apel skierowany do aliantów o potępienie zbrodni oraz podjęcie skutecznych środków do powstrzymania zbrodni.
„Rząd polski, jako przedstawiciel prawomocnej władzy kraju, w którym Niemcy prowadzą systematyczną eksterminację obywateli polskich i obywateli pochodzenia żydowskiego wielu innych krajów europejskich – uważa za swój obowiązek zwrócić się do rządów Narodów Zjednoczonych, ufając, że podzielą one jego opinię co do konieczności nie tylko potępienia zbrodni popełnianych przez Niemców i ukarania zbrodniarzy, ale także znalezienia skutecznych środków, po których można by się spodziewać, że powstrzymają Niemcy od dalszego stosowania metod masowej zagłady.”
Nota Raczyńskiego spotkała się z oficjalną reakcją sygnatariuszy Deklaracji Narodów Zjednoczonych. W odpowiedzi na notę polskiego rządu dnia 17 grudnia 1942 roku państwa sprzymierzone ogłosiły jednocześnie w Londynie, Waszyngtonie oraz Moskwie wspólną deklarację następującej treści:
„Uwagę rządów Belgii, Czechosłowacji, Grecji, Luksemburga, Holandii, Norwegii, Polski, Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Północnej Irlandii, Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Jugosławii i francuskiego Komitetu Narodowego zwróciły liczne doniesienia z Europy, że władze niemieckie, nie zadowoliwszy się odmówieniem osobom pochodzenia żydowskiego na wszystkich terenach, które zostało rozciągnięte ich barbarzyńskie prawo, najbardziej podstawowych praw ludzkich, przystąpiły one obecnie do realizacji wielokrotnie zapowiadanej przez Hitlera zagłady narodu żydowskiego w Europie.”
Nota została następnie opublikowana na zlecenie MSZ w postaci broszury, na którą składały się dodatkowo: fragment przemówienia premiera rządu RP na uchodźstwie Stanisława Mikołajczyka, wygłoszonego na specjalnym posiedzeniu Rady Narodowej 27 listopada 1942 roku, rezolucja wówczas przyjęta, tekst wspólnej deklaracji sojuszniczej z 17 grudnia 1942 roku oraz przemówienie Raczyńskiego po angielsku w BBC z tego samego dnia.
Częstym błędem jest mylenie noty Raczyńskiego z raportami Karskiego. Media w swoich relacjach często jednak nazywają raportem Karskiego notę polskiego rządu autorstwa Edwarda Raczyńskiego wydaną drukiem w roku 1942. Tę błędną interpretację podały w 2013 roku liczne agencje informacyjne na całym świecie w odniesieniu do sprzedaży na aukcji w Paryżu za 21 tys. euro jednego z egzemplarzy noty Raczyńskiego wydanej przez polski rząd.
Najlepsze i najtańsze wykrywacze metalu na początek jak i dla profesjonalisty!
