Wojewódzki Konserwator Zabytków w Lublinie chwali się o przekazaniu w ostatnim czasie do urzędu dwóch średniowiecznych głowic buław. Co ciekawa jedna pochodzi ze skupu złomu a druga odkryta jest przez anonimowego znalazcę, który wskazał miejsce jej pochodzenia.
Jak wiadomo buławy były bronią obuchową wywodząca się od maczug. Wg definicji stworzonej przez Mariana Głoska: „buława jest to broń o kulistej, bądź wielopłaszczyznowej, ale zawsze jednolitej, głowicy wykonanej z metalu z otworem w środku dla osadzenia krótkiego, drewnianego, rzadziej metalowego trzonu”. W średniowiecznej Europie tego typu broń pojawiła się prawdopodobnie za sprawą koczowników (być może Chazarów). Popularność zyskała w krajach Europy Wschodniej, głównie na Rusi. Buława poza funkcją bojową pełniła również rolę symbolu władzy.
Pierwsza z głowic pochodzi z rejonu miejscowości Rawa, gm. Michów, zgłoszona i przekazana została przez pana Andrzeja Iwana. Który natomiast miał otrzymać ją od chcącego zachować anonimowość poszukiwacza. Bardzo podobna buława odkryta została 4 lata temu przez grzybiarza… na terenie Nadleśnictwa Lesko.
„Egzemplarz ten stanowi przykład głowicy pochodzącej z tzw. buławy „gwiaździstej”. Zaliczyć ją można do typu IV wg klasyfikacji A. N. Kirpičnikova, który charakteryzuje się kolcami w kształcie ostrosłupa. Omawiana głowica odlana została z brązu i posiada trzy rzędy kolców. Głowice typu IV najczęściej występują na terenach Rusi Kijowskiej i ziemi Halicko-Włodzimierskiej. Posiadają one kształt zbliżony do naszego egzemplarza, różnią się jedynie szczegółami zdobnictwa. Podobieństwo między głowicami wynikało z faktu wykorzystywania gotowych produktów jako matryc do wykonywania kolejnych form odlewniczych. Egzemplarze wykonywane poza ośrodkami kijowskimi charakteryzowały się mniejszą dbałością o szczegóły – uproszczonym zdobnictwem. Biorąc pod uwagę bogactwo i jakość wykonania głowicy z Rawy należy domniemywać, że jest to wyrób oryginalny pochodzący z jednej z pracowni kijowskich.” – czytamy na stronie WKZ Lublin
Druga głowica pochodzi z okolic miejscowości Gorzków, gm. Gorzków, pow. krasnostawski i przekazana została do urzędu przez pana Krzysztofa Sokołowskiego. Podobno znaleziona została na skupie złomu. Buława tego typu została również odkryta 3 lata temu przy pomocy magnesu neodymowego przez Hrubieszowskie Stowarzyszenie Eksploracyjno – Historyczne „Grossus”.
„Głowica ta reprezentuje inny typ (II wg klasyfikacji A. N. Kirpičnikova) niż wyżej opisany egzemplarz „gwiaździsty”. Wykonana została z żelaza i ukształtowana w formie sześcianu z podciętymi narożnikami. Jej wysokość wynosi 2,7 cm, a maksymalna szerokość 3,1 cm. Średnica kolistego w przekroju otworu wynosi 1,5 cm. Wszystkie egzemplarze tego typu znane z Polski mają zbliżoną do siebie formę. Głowice tego typu mają szerokie datowanie od XII do XV wieku. Niektórzy badacze przyjmują, iż mniejsze głowice (w tym przypadku również i nasz egzemplarz) są starsze, być może wczesnośredniowieczne. Buławy typu II należą do masowych znalezisk na terenach dawnej Rusi. Przypuszcza się, że tego typu oręż może wywodzić się z pokrewnego buławom rodzaju broni obuchowej – kiścieni (składającej się z trzonka, do którego łańcuchem, sznurem lub rzemieniem przymocowano bijak/ciężarek do zadawania ciosów przeciwnikowi. Spotykane są również ciężarki kiścieni w formie sześcianów.” – opisuje zabytek WKZ Lublin
Do przekazanej głowicy był dołączony kuty, czworokątny w przekroju, gwóźdź służący prawdopodobnie do umocowania jej na trzonku buławy.
Jak poinformował WKZ w obu przypadkach zamierza wystąpić o zgodę na przekazanie zabytków do placówek muzealnych w Lublinie oraz w Krasnymstawie. Zabytki te niewątpliwie poszerzą bazę źródłowa dotyczącą obecności broni obuchowej w średniowieczu na terenach Polski i tym samym Lubelszczyzny.
Źródła: Arkadiusz Michalak, Głowica z Trzciela, pow. Międzyrzecz. Uwagi w kwestii występowania buław na ziemiach polskich w średniowieczu, na tle znalezisk europejskich, Archeologia Środkowego Nadodrza 4, 200, s. 183-220. Arkadiusz Michalak, Jeszcze o buławach średniowiecznych z ziem polskich. Refleksja na marginesie odkrycia z Bogucina, pow. Olkusz, Acta Militaria Mediaevalia II, Kraków- Sanok 2006, s. 103-114. Piotr Strzyż, Ruskie buławy „gwiaździste” z terenu małopolski, Acta Militaria Mediaevalia I. Sztuka wojenna na pograniczu polsko-rusko-słowackim w średniowieczu, Kraków-Sanok 2005, s. 107-114.
Zdjęcia: Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Najlepsze i najtańsze wykrywacze metalu na początek jak i dla profesjonalisty!
